Hiperaktivite, dikkat eksikliği, öğrenme ve konuşma bozuklukları, otizm… Çocukların beyin gelişiminde ve hudut sistemi fonksiyonlarında ortaya çıkan aksaklıklarla bağlı olan ve nörogelişimsel bozukluk olarak isimlendirilen bu tablolar hayli sık görülüyor.
Hiperaktivite, dikkat eksikliği, öğrenme ve konuşma bozuklukları, otizm… Çocukların beyin gelişiminde ve hudut sistemi fonksiyonlarında ortaya çıkan aksaklıklarla alakalı olan ve nörogelişimsel bozukluk olarak isimlendirilen bu tablolar epey sık görülüyor. Genetik yatkınlık, epigenetik ve birçok çevresel faktörlerin görülme riskini artırdığı nörogelişimsel bozukluklar ekseriyetle çocukluk çağında başlıyor ve erkek bireylerde daha sık gözlemleniyor. Bu bozukluklar çocukluk çağında belirginleşip, bilişsel, toplumsal, duygusal yahut motor maharetlerde zorluklara yol açabiliyor. Her 10 çocuktan birinde nörogelişimsel bozukluk görülüyorken, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çocukların % 5-7’inde kendini gösteriyor ve 36 çocuktan 1’inde otizm formunda ortaya çıkıyor. Memorial Diyarbakır Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sıhhati Bölümü’nden Uz. Dr. İbrahim Zeyrek, nörogelişimsel bozukluklar hakkında en çok merak edilen soruların karşılıklarını paylaştı.
Akranlarla bağlantı kurmada zorluklar gözlemlenebiliyor
Ebeveynlerin en çok merak ettiği mevzuların başında nörogelişimsel bozuklukların belirtileri ve nedenleri gelmektedir. Bir uzmandan profesyonel yardım almadan evvel anne ve baba adaylarının müşahede sonucu bir uzmana istişareli mıyız? Sorusunun karşılığını hangi sorularla arayacağı hususu ehemmiyet taşımaktadır. Belirtiler bozukluğun çeşidine nazaran değişiklik gösterse de genel olarak irtibat ve toplumsal etkileşimde zorluk, konuşmada gecikme, dikkat dağınıklığı, hiperaktivite ve dürtüsellik, akademik maharetlerde zorlanma, motor marifetlerde uyum eksikliği, davranışlarda tekrarlayıcılık yahut hudutlu ilgi alanları ile gelişimsel kilometre taşlarını geç tamamlama olarak sayılabilmektedir.
Birbirinden farklı nörogelişimsel bozukluklar saptanabilir
En sık görülen nörogelişimsel bozukluklar ortasında otizm spektrum bozukluğu (OSB), dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (dehb), öğrenme zahmetleri (disleksi, diskalkuli, disgrafi), zihinsel yetersizlik, lisan ve konuşma bozuklukları ile tik bozuklukları yer almktadır. Bu bozuklukların ekseriyetle değerli bir kısmı ömür uzunluğu devam eder. Fakat semptomların şiddeti vakitle değişebilir. Erken müdahale ve daima takviyeyle bireylerin bağımsızlık ve fonksiyonellik düzeyleri artırılabilir. Pek çok nörogelişimsel bozuklukta genetik faktörlerin değerli bir rolü vardır. Lakin çevresel faktörler, beyin gelişimini etkileyen prenatal (doğum öncesi) ve perinatal (doğum sırasındaki) durumlar da tesirli olabilmektedir. Bilhassa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda genetiğin rolü çok büyüktür. DEHB’de genetik faktörlerin rolü %70-80 civarındadır. Otizmde 800 den fazla gen sorumlu bulunmuştur. Lakin birden fazla hadise sporadik olarak sonradan oluşmaktadır. Zihinsel yetersizlikte genetik kökenli olayların %30-35’inde etken saptanabilmektedir. Saptanabilen genetik nedenler ortasında en sık görülenler Down Sendromu ve Frajil X Sendromudur. Özgül öğrenme bozukluğunda da klinik örneklemde yüksek seviyede genetik nedenler tespit edilmiştir.
Erken teşhis ferdi bağımsızlık ve fonksiyonellik sürdürmeyi mümkün kılıyor
Nörogelişimsel bozukluklarda erken teşhis ve müdahale sağlıklı bir gelişim süreci için kritik değere sahiptir. Çocuğun gelişimini destekleyen kişiselleştirilmiş eğitim ve terapi planları, uzun vadeli sonuçları olumlu istikamette etkilemektedir. Birinci 5 yaş beyin gelişimi açısından kritik kıymet arz eder daha fazla olmaktadır. Uygun tedavi ve müdahalelerle bireyin fonksiyonelliği ve ömür kalitesi değerli ölçüde artırılabilir. Özelikle otizmde erken ve ağır özel eğitimin ehemmiyeti çok büyüktür. Özel eğitim, konuşma terapisi, davranış terapisi, ilaç tedavisi (özellikle DEHB, otizmde eş hastalık durumunda ve birtakım tik bozuklukları için) ve aile eğitimi dayanak programları erken müdahale ile çocuğun hayatta tek başına kimi hünerleri kazanması ve hayata adapte olması talihini artırmaktadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı